مرکب چیست ؟

مرکب چیست

مخلوط پراکنده ای از رنگدانه ها در داخل یک سیال حامل و یا محلولی از یک جوهر در آن که محصول نهایی، سیال، خمیر و یا پودری است که باید روی سطحی قرار گرفته و خشک شود. مرکب‌های تحریر، علامت‌گذاری، نقشه کشی و چاپ، به روشهای گوناگونی روی کاغذ، فلز، پلاستیک، چوب، شیشه، پارچه یا مواد دیگر انتقال می یابند.

اغلب مرکب‌ها وظیفه انتقال اطلاعات یا مطالب، تزئین و زیباسازی و یا حتی محافظت را به عهده دارند.

مرکب چاپ را می توان بر اساس ترکیب و بافت، کاربرد و همچنین کاربردهای نهایی و نوع روش خشک کردن آن تقسیم بندی کرد. ترکیب و بافت مرکب می توانند به یکی از انواع زیر باشند : مرکب روغنی یا مرکب خمیری،

  • مرکب حلال
  • مرکب مایع (مرکب اتیلنی)
  • مرکب‌های مخصوص

کاربردهای این مرکب‌ها در روشهای مختلف چاپ از قبیل چاپ برجسته، چاپ افست لیتوگرافی، فلکسوگرافیک یا منعطف، چاپ گراور، چاپ سیلک اسکرین، چاپ استنسیلی، تکثیر، چاپ الکترواستاتیک و چاپ با مرکب پاش (jet printing ) باشد.

کاربردهای نهایی یا مورد مشرف مرکبهای چاپ شده در روزنامه ها و مجلات، کتابها، مطالب تبلیغاتی و تجاری، چاپ کارتن ، چاپ جعبه ، پاکتهای کاغذی، کاغذهای بسته بندی، برچسبها، ظروف فلزی، ظروف پلاستیکی، فیلم‌های پلاستیکی، فویل‌ها، روکش‌ها و سولفون‌ها، مواد بسته بندی موادغذایی، کاغذهای بهداشتی و یا پارچه ها باشد.

روش‌های مختلف خشک کردن عبارتند از: خشک کردن با اکسیداسیون، تبخیر، نمود، رسوب دهی، پلیمریزاسیون، خشک‌شدگی شیمیایی، ژلاتینی شدن، خشک شدن سرد و با مرکب خشک شدن سریع پروراندن مرکب‌ها با پرتوهای فوق بنفش مبتنی بر پلیمریزاسیون نوری تک عضوها یا مونومرها به صورت لحظه ای و آنی توسط منبع پر انرژی است.

در صورتی که مرکب با استفاده از پرتوهای فوق بنفش خشک شود، علاوه بر کاهش آلودگی به صورتی که در روش‌های متداول خشک کردن وجود دارد، مصرف انرژی تا ۲۰ درصد کل انرژی لازم برای اجرای روش خشک کردن با اجاق‌های حرارتی که قبلا در چاپ روی کاغذ و فلز مورد استفاده قرار می‌گرفتند، کاهش می یابد.

تاریخچه پیدایش مرکب

در حال  حاضر صنعت چاپ به یکی از نیازهای اساسی زندگی مردم در جهان تبدیل شده و با زندگی آن ها آمیخته شده است.

اکثر ما امروزه در خانه ها و یا در محل کارمان از انوع دستگاه های پرینتر، فکس و … بهره می گیریم که اساس کاری و ماده اصلی همه این دستگاه ها بر اساس جوهر و مرکب مورد استفاده شده در آن ها است.

این مرکب ها از دیرباز و با انواع و شکل های مختلف در دو نوع آبی و غیر از آبی مورد استفاده مردم جهان قرار می گرفتند. مرکبهای آبی سیصد سال پیش از میلاد مسیح در چین پدید آمدند.

این مرکبها از دوده چراغ به جای رنگدانه، چسب حیوانی یا صمغ گیاهی به جای بست، و آب به جای حلال تشکیل می شدند.

فنیقی‌ها نیز با استفاده از ماده رنگی گونه هایی از نرم تنان به ارغوان صور دست یافتند که رنگ بسیار کمیاب و گرانبهایی بود و کاربرد اختصاصی شاهانه داشت.

مرکب های آبی معمولا در نگارش دست نوشته ها و تهیه چاپ نقش های چوبی مورد استفاده قرار می گرفتند.

گوتنبرگ مرکب های آبی را برای چاپ نامناسب می دانست زیرا به خوبی بر حروف فلزی نمی نشستند، بدین خاطر جهان تاریخچه شروع استفاده از مرکب چاپ را در زمان گوتنبرگ می دانند که تلاش می کرد برای ماشین چاپ، مرکب درست کند.

این مرکب ترکیبی از مواد طبیعی تخم کتان، رزین، دوده و صابون بود که به صورت جوشیده از آن استفاده می شد.  

در حالی که دیگر چاپگران هم دوره گوتنبرگ از دوده زغال به جای رنگدانه استفاده می کردند که در طی گذشت زمان به رنگ قهوه ای در می آمدند اما مرکب های گوتنبرک پس از گذشت پانصد سال هنوز ظاهر متالیک سیاه رنگی غنی خود را حفظ کرده اند.

مواد تشکیل دهنده یا ترکیبات مرکب چاپ

مرکب ها یک ترکیب شیمیایی می باشند که بسته به فرآیند چاپ دارای خواص سیالی متفاوتی هستند که می توتنند به صورت مایع و یا به صورت جامد و پودر باشند که این خاصیت سیالی آن ها بستگی به نوع  و مواد تشکیل دهنده مرکب ها دارد که از ۴ ماده اصلی تشکیل شده است که عبارتند از :

۱- پیگمنت : پیگمنت از مواد اصلی در در تعیین رنگ مرکب ها هستند این دانه های رنگی با ترکیب با رزین وحلال ، بصورت مایع برروی سطح حرکت می کند و این رنگدانه های ساخته شده از ترکیبات آلی بر اثر حرارت و فشار ساختار شیمیایی مناسب خود را از دست می دهند و باید شرایط محیطی مناسبی را برای آن ها فراهم کرد.

۲- رزین : رزین ماده شیمیایی است که با ترکیب پیگمنت باعث حرکت روان آن روی سطح و نیز باعث چسبیدن آن به سطح چاپ.

۳- حلال : حلال ها در مرکب مایع و یا ماده ای همانند آب، روغن ها، الکل و… هستند که ترکیب رزین و پیگمنت درون آن حل می شود و باعث رقیق شدن مرکب می شوند تا بتواند چاپ شونده انتقال پیدا کند.

۴- مواد افزودنی : مواد افزودنی موادی همچون ضدکف‌ها، پرکننده ها و… هستند که هر کدام یک ویژگی خاصی را برای استفاده در مقاصد مختلف در چاپ اضافه می کنند.

انواع مرکب‌ها

مرکب‌های لیتوگرافیک

این نوع مرکب ها برای چاپ بر روی سطوح صاف توسط مواد شیمیایی و دارویی فرموله می شوند و بیشتر برای چاپ بر روی لوح های چاپی مورد استفاده قرار می گیرند.

مرکب‌های چاپ اسکرین

این نوع از مرکب ها دارای غلظت رنگ ضخیمی هستند و از نوع روغن‌های خشک شونده می باشند که در هر رنگی ساخته می‌شوند و در آن‌ها از برنده مواد مرکب مناسبی برای موادی که چاپ می‌شود استفاده می‌گردد.

مرکب تراوشی

این دسته از مرکب ها نوعی مرکب امنیتی هستند که رنگدانه های خاص و مخصوصی دارند که پس از چاپ بر روی کاغذ به هورد آن می روند و قابل مخدوش کردن یا پاک شدن نیست.

این دسته از مرکب ها بیش تر برای چاپ اسناد و اوراق گران بها مورد استفاده قرار می گیرند.

مرکب‌های کاتالیتیک

این نوع از مرکب ها که برای چاپ وب کاربرد دارند شامل دو مایع پری پلیمر مانند ملامین و فرمالدیید می باشند که اتصال سراسری جامدی در حضور یک اسید تشکیل می‌دهند.

نوعی جوهر نمک با مخلوط ترکیب می‌شود تا از به هم پیوسته شدن آن‌ها روی ماشین چاپ و در حرارت‌های معمولی جلوگیری نماید.

مرکب های فلوئورسنت

این نوع مرکب ها حاوی رنگدانه های فلورسنت هستند که زیر نور عادی قابل مشاهده است و فلوئورسنت موجود در آن را می توان زیر نور UV مشاهده کرد و برای برای چاپ متن یا عکس از این مرکب استفاده می شود.

مرکب‌های هیت ست

این دسته از مرکب ها از نوع سریع خشک شونده می‌باشند.

هنگامی که از میان حصار حرارتی می‌گذرند تبخیر می‌شوند، رنگدانه و رزین های نفوذی ثابت شده را روی کاغذ باقی می‌گذارند، به طریقی که فرصتی برای پخش یا جذب بیش از حد معمول به کاغذ را ندارند.

مرکب‌های مغناطیسی

این دسته از مرکب ها برای بالا بردن سرعت و بازده جا به جایی چک‌های بانکی ساخته شده‌اند. این مرکب‌ها از رنگدانه هایی ساخته می‌شوند که پس از چاپ قادرند مغناطیسی شوند و حروف چاپ شده بعداً به وسیله ابزار خواندنی الکترونیکی تشخیص داده می‌شوند.

مرکب‌های بسیار براق

این دسته از مرکب ها دارای مقداری وارنیش اضافی هستند که وقتی خشک می‌شوند ظاهراً به آن‌ها براقی می‌دهند. به منظور نتیجه گیری بهتر، باید از کاغذهای روکش دار مخصوصی برای مرکب‌های براق استفاده شود.

ویژگی های مرکب

یکی از نکات مهم خرید مرکب خرید مرکبی با کیفیت و معتبر است.مرکب از جمله بازارهایی است که چینی ها نتوانسته اند آن را به دست بگیرند زیرا با خرید مرکبی ارزان اما با کیفیت کم شما در بسیاری از بخش های چاپ نمی توانید فعالیت داشته باشید و محصول چاپ نهایی شما دارای کیفیت مطلوب نیست و بازار چاپ بازاری رقابتی است که مشتریان در درجه اول به دنبال کیفیت هستند.

به همین دلیل برای خرید مرکب باید به پارامترهای خرید یک مرکب با کیفیت دقت داشته باشید که عبارتند از:

فام رنگ (hue)

فام یک رنگ در مرکب تعیین کننده رنگ مرکب است که به چه رنگی باشد همانند قرمز، زرد و آبی یا سبز.

خلوص رنگ

خلوص یک رنگ تعیین کننده آن است که رنگ تا چه میزان روشن یا تیره است.

رنگدانه

رنگدانه ها یکی از عوامل تعیین کننده قدرت رنگ دهی و قدرت رنگ در مرکب است. رنگدانه یک مرکب بستگی به درشتی رنگدانه ها و میزان دانه های رنگ یا فام شیمیایی دارد.

در حالت کلی، هر چه تراکم و غلظت ماده رنگی خاصی بیشتر باشد، شدت آن رنگ بیشتر خواهد بود.

وارنیش

وارنیش یکی از پارامترهای مهم در انتخاب مرکب است که اگر به درستی در مرکب توسط شرکت سازنده انتخاب و استفاده نشود   سبب ایجاد پخش بد و قدرت رنگی پایین و عدم کیفیت چاپ می شود.

این وارنیش ها شامل روغن ها و صمغ ها یا حلال هایی است که نوع استفاده شده از آن ها با توجه به ویژگی هایی که خود دارند بر روی فام رنگ تاثیر مستقیم می گذارد.

به همین دلیل انتخاب و نوع وارنیش مصرفی در مرکب حائز اهمیت است.

خواص عینی مرکب چاپ

یکی دیگر از پارامترهای مهم در مرکب باکیفیت ،خواص عینی یک مرکب چاپ است که شامل رنگ، قدرت رنگ، شفافیت و یا کدورت و فام و براقیت می باشد که رابطهٔ کاملاً مستقیم با نوع و میزان رنگدانهٔ مصرفی در مرکب چاپ و وارنیش فرموله شده توسط مرکب ساز دارد.

شفافیت و کدورت مرکب های چاپ

برای به دست آوردن ظاهر دیداری مطلوب، مرکبها را باید با درجات مختلفی از کدری و شفافی تولید کرد.

عواملی که تأثیری عمده روی شفافیت مرکبها دارد، انتخاب نوع ماده رنگی و درجه پراکندگی آن در داخل سیال حامل مرکب است.

مرکب های چاپ شده دارای درجات متغیری ازکدورت و ترانس پارنسی یا شفافیت، نسبت به مقدار نوری که از قشر چاپی عبور می کند یا منعکس می شود می باشند.

انتخاب رنگدانه های با کدورت بیش تر گرایش به انعکاس دادن بیش تر نور دارد و این پدیدهٔ نور بستگی به اندازهٔ ذرهٔ رنگدانه و اندیس شکست نور آن دارد.

اما از سوی دیگر جوهرهای قابل حل ضریب پراکندگی نسبتا پایینی داشته و ابعاد ذرات آنها نیز کوچک است و در نتیجه لایه های مرکب چاپ شده از این نوع شدید شفاف خواهد بود.

براقیت مرکب های چاپ

براقیت یک مرکب میزان توانایی انعکاس نور تابشی به سطح چاپی است که کاملاً بستگی به صافی و هموار بودن سطح، قبل از چاپ دارد.

در مرکب هر مقدار که وارنیش استفاده شده بیش تر باشد براقیت مرکب نیز بیشتر است. براقیت یک مرکب وقتی ایده آل است که وارنیش کاملاً مناسب و سطح غیرقابل نفوذ و کاملاً صاف باشد.

تمام مرکب های چاپ دارای حلال ها یا روغن هایی هستند. صمغ های مورد مصرف در ساختمان وارنیش ها در همین حلال ها و روغن ها حل شده، به شکل مایع عسلی به نام وارنیش درمی آیند.

این حلال ها و  روغن ها به عنوان شل کن یا تنظیم کنندهٔ غلظت مرکب ها نیز به کار می روند. بنابراین نوع حلال و روغن و میزان آنها اثر بسیار بالایی در براقیت دارد.

مشخصه های دیداری مرکب‌ها

مشخصه های دیداری مرکب بر اساس رنگ، شفافیت یا کدری و براقی مرکب تعریف می شوند و تا حد زیادی به میزان و نوع مواد رنگی افزوده شده به آن رنگدانه ها یا جوهر به کار رفته در آن بستگی دارند.

رنگ مرکب‌ها

رنگ مفهومی پیچیده است و از سه جنبه متقابلا مربوط به یکدیگر، باید مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا فام رنگ است ( hue) که نشان می دهد رنگ از چه نوعی است.

به عبارت دیگر قرمز، آبی، سبز و مانند آن است. دوم شدت رنگ است که معرف میزان چگالی یک رنگ یا حالت اشباع مربوط به آن است.

سوم خلوص رنگ است که نشان می دهد، رنگ تا چه میزان روشن یا تیره است. عوامل متعددی وجود دارند که روی هر یک از این پارامترها به درجات مختلفی تأثیر می گذارند.

ساختار شیمیایی به وضوح ماده رنگی اثری اساسی روی فام مرکب دارد. اما ابعاد ذرات رنگی، مشخصه های سطحی و همچنین میزان ماده رنگی موجود در لایه مشخصی از مرکب نیز از جمله عواملی هستند که روی آن تأثیر دارند.

در حالت کلی، هر چه تراکم و غلظت ماده رنگی خاصی بیشتر باشد، شدت آن رنگ بیشتر خواهد بود، اما در بسیاری از موارد، غلظت بهینه هنگامی به دست می آید که افزایشی بیشتر از آن در شدت یک مرکب رنگ نمی توان ایجاد کرد.

انواع مختلف رزین ها، روغنها یا حلالهای مورد استفاده به عنوان سیال حامل مرکب می توانند فام یا خلوص ماده رنگی مشخصی را تغییر دهند.

این تأثیرگذاری می تواند ناشی از رنگ خود سیال حامل باشد و یا ناشی از این پدیده باشد که سیالهای حامل متفاوت هنگام پخش ماده رنگی یکسانی، اثرات رنگی متفاوتی را ایجاد میکنند.

گاهی اوقات مواد افزودنی انتخاب شده برای کمک به پخش ماده رنگی در داخل سیال حامل می توانند باعث ایجاد تغییراتی در نام مرکب و یا شدت رنگی آن باشند.

انتخاب سیال حامل مرکب می تواند در تأثیرگذاری روی شدت رنگی عملی یک مرکب، تأثیر بسیار مهم داشته باشد.

سیال حامل مرکب باید قادر باشد ذرات ماده رنگی را به حالت پراکنده در خود باقی نگه دارد. در غیر این صورت آنها ته نشین می شوند و در نتیجه افتی در شدت رنگ مرکب به وجود می آورند.

همچنین سیال حامل مرکبی که به داخل لایه چاپ پذیر نفوذ میکند، بخشی از رنگدانه ها را با خود به داخل خواهد برد و در نتیجه از شدت رنگی مرکب خواهد کاست.

به طور مشابه، حلالی که خشک شدن آن بسیار کند است، می تواند باعث افزایش نفوذ رنگدانه ها به داخل کاغذهای جاذب شده و در نتیجه حاصل کار مشابه با مرکبهایی باشد که سیال حامل جاذبی دارند.

معمولا بالا بودن میزان رزین موجود در سیال حامل مرکب و همچنین سرعت عمل آن در خشک شدن، شدت رنگی مرکب را بیشتر حفظ کرده و نتیجه کار از نظر قوت رنگی بهتر خواهد بود.

شفافیت و کدری رنگ‌های چاپ

برای به دست آوردن ظاهر دیداری مطلوب، مرکبها را باید با درجات مختلفی از کدری و شفافی تولید کرد. یکی از عواملی که تأثیری عمده روی شفافیت مرکبها دارد، انتخاب نوع ماده رنگی و درجه پراکندگی آن در داخل سیال حامل مرکب است.

مواد رنگی متفاوت در مقابل تابش نور رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند. هر چه مواد رنگی کدرتر باشند، تمایل بیشتری به بازتاب و شکست نور وجود خواهد داشت و این دو پدیده تحت تأثیر ابعاد ذرات رنگی و همچنین ضریب پراکندگی آنها قرار خواهد داشت.

در مورد ماده ای رنگی نظیر دی اکسید تیتانیوم که ضریب پراکندگی آن بالاست و از نظر ابعاد ذرات به گونه ای است که بازتاب و پراکندگی مؤثری از نور تابیده ایجاد می کند، می توان اطمینان یافت که نور تابیده به آن، کلیه طول موجهای قابل رؤیت را پراکنده خواهد کرد و در نتیجه این ماده جزو کدرترین رنگدانه هایی است که در مرکبهای چاپ مورد استفاده قرار می گیرند.

اما از سوی دیگر جوهرهای قابل حل ضریب پراکندگی نسبتا پای نی داشته و ابعاد ذرات آنها نیز کوچک است و در نتیجه لایه های مرکب چاپ شده از این نوع شدید شفاف خواهد بود.

سیال حامل مرکب می تواند روی کدری مرکب به وسیله خواص پراکنده سازی رنگدانه ها در آن تأثیر گذارد و در بعضی موارد به وسیله ضریب پراکندگی ذاتی خود روی این عامل تأثیر می گذارد.

زیرا در این حالت توانایی پراکنده سازی سیال حامل خود مستقیما روی میزان پراکندگی نور بازتاب شده از روی سطح چاپ شده مرکب تأثیر گذارد. همچنین واکنش آن با زیر لایه چاپ پذیر می تواند روی شفافیت یا کدری فیلم مرکب تأثیر گذارد.

درخشش یا براقی مرکب‌های چاپ

درخشش مرکب چاپ معیاری از میزان توانایی آن در باز تاباندن نور تابیده به آن است و تا حد زیادی به این عامل بستگی دارد که آیا مرکب می تواند لایه ای صاف و هموار روی سطح چاپ پذیر به وجود آورد و بی نظمیها و ناصافیهای آن را بپوشاند یا خیر؟ هنگامی که مرکبی به داخل لایه چاپ پذیر نفوذ میکند، برق و درخشش آن کاهش خواهد یافت.

میزان درخشش مرکب چاپ به طبیعت مواد رنگی آن، ابعاد ذرات آن، شکل و مشخصه های سطحی آن و همچنین میزان رزین موجود در آن و توانایی آن در تشکیل لایه ای پیوسته روی سطح چاپ پذیر بستگی دارد. در حالت کلی هر چه رزین مرکب بیشتر باشد و مقدار آن در مقایسه با ماده رنگی داخل مرکب افزایش یابد، درخشش مرکب نیز بیشتر خواهد بود.

انتخاب رزین نیز می تواند تأثیر مهمی در درخشش مرکب داشته باشد. در حقیقت، رزین، توانایی سیال حامل در پراکنده کردن رنگدانه ها را تغییر می دهد و هر چه پراکندگی رنگدانه ها بهتر باشد، درخشش مرکب نیز بهتر خواهد بود.

همچنین با افزایش ضخامت لایه های مرکب، نواقص سطحی ماده چاپ شده، بیشتر پوشانده می شود و سطح مرکب صاف تر و براقتر خواهد بود.

انتخاب حلال مرکب نیز در کنترل میزان درخشش آن، اهمیت دارد. زیرا می تواند روی پراکندگی رنگدانه ها تأثیر بگذارد.

می توان درصد رزین موجود در مرکب را ثابت نگه داشت و در نتیجه ویسکوزیته چاپ کننده مرکب و همچنین مشخصه های سیلان مرکب را تحت کنترل در آورد.

اگر حلال یک حلال واقعی نباشد، مرکب سیالیت ضعیفی خواهد داشت و در نتیجه بر درخشش آن تأثیری منفی ایجاد خواهد شد.

کنترل دقیق خشک شدن مرکب نیز از جمله عواملی است که باید برای دستیابی به بهترین میزان درخشش، تحت کنترل قرار گیرد زیرا اگر حلالها بیش از اندازه سریع تبخیر شوند، جریان مرکب روی سطح چاپ پذیر، ضعیف می شود و درخشش آن کاهش خواهد یافت.

در مقابل اگر خشک شدگی مرکب بسیار کند باشد و کاغذ نیز سطحی جاذب داشته باشد، نفوذی بیش از اندازه صورت می گیرد و در نتیجه از درخشش مرکب کاسته خواهد شد.

مواد افزودنی نظیر مواد پلاستیکی کننده نیز می تواند درخشش مرکب را با افزایش سیالیت آن و همچنین ایجاد لایه ای صاف تر برای آن بهبود بخشند.

مومها که در مرکبهای چاپ به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند، باعث کاهش درخشش مرکب می شوند، زیرا به سطوح بالایی لایه مرکب چاپ شده، آماده و سطحی غیر یکنواخت برای آن به وجود می آورند که باعث پراکندگی نور تابیده به آن می شود و پرداختی مات در آن به وجود می آورد.

منبع: چاپخونه

دیدگاه‌ها ۰

*
*


2 + شش =

error: Content is protected !!